Beroemde Matisse uit Stedelijk Museum gaat terug naar erven Albert Stern - Famous Matisse from Stedelijk Museum goes back to heirs of Albert Stern
Bindend advies restitutiecommissie: Matisse uit Stedelijk Museum gaat terug naar erven Albert Stern.
(English translation below)
Vandaag brengt de Restitutiecommissie het bindende advies naar buiten dat het schilderij Odalisque (1920-21) van Henri Matisse teruggaat naar de erven van Albert Stern. Het schilderij maakt sinds 1941 onderdeel uit van de collectie van het Stedelijk Museum Amsterdam, waarvan de Gemeente Amsterdam de eigenaar is. Uit het onderzoek volgt dat het voldoende aannemelijk is dat de verkoop van het schilderij verband hield met maatregelen van de bezetter tegen Joodse burgers en voortkwam uit het streven naar lijfsbehoud.
De Duitse textielfabrikant Albert Stern (1861-1945) en zijn familie werden nadat de nazi’s in januari 1933 aan de macht waren gekomen, op grond van hun Joodse afkomst onderworpen aan vervolging en geleidelijk ontdaan van hun bezittingen en middelen van bestaan. De familie emigreerde in 1937 naar Nederland en heeft daarna meerdere pogingen ondernomen om te vluchten. De omstandigheden voor de familie waren dusdanig verslechterd dat ze gedwongen werd hun bezittingen te verkopen, zo ook dit schilderij.
Met hulp van Lieuwe Bangma, met wie de familie Stern zakelijk en persoonlijk nauw verbonden was, is het schilderij op 19 juli 1941 verkocht aan het Stedelijk Museum. Aangezien de familie Stern het geld nodig had om te kunnen vluchten, oordeelt de Restitutiecommissie dat hier sprake was van onvrijwillig bezitsverlies door omstandigheden die direct verband houden met het naziregime. Diverse vluchtpogingen van Albert Stern en zijn vrouw zouden mislukken en zij werden uiteindelijk gedeporteerd naar verschillende kampen. Albert Stern overleefde dit niet, hij overleed in januari 1945, zijn echtgenote wel – zij emigreerde na de oorlog naar het Verenigd Koninkrijk.
Touria Meliani, wethouder Cultuur van Amsterdam: “Het leed dat met name Joodse burgers is aangedaan in de Tweede Wereldoorlog is ongekend en onomkeerbaar. De Joodse burgers is bezit, rechten, waardigheid en in veel gevallen het leven afgenomen. Voor zover nog iets hersteld kan worden van het grote onrecht dat hen is aangedaan, hebben we als samenleving de morele plicht hiernaar te handelen. Het teruggeven van kunstwerken, zoals het schilderij Odalisque, kan voor de slachtoffers heel veel betekenen en is van groot belang voor de erkenning van het onrecht dat hen is aangedaan. Als stad hebben wij daar een rol en verantwoordelijkheid in.”
Rein Wolfs, directeur Stedelijk Museum Amsterdam: “We hebben sinds ons onderzoek naar kunst uit de collectie in en rondom de oorlogsperiode, gepubliceerd in 2013, vragen gehad over de herkomst van dit werk. De kwestie werd ook belicht in 2015 in de tentoonstelling Het Stedelijk in de oorlog. Het is een stap voorwaarts dat we samen met de erven, vertegenwoordigd door de Commission for Looted Art in Europe, deze zaak bij de Restitutiecommissie hebben kunnen aandragen. Dit werk vertegenwoordigt een zeer verdrietige geschiedenis en is verbonden met een onuitsprekelijk leed dat deze familie is aangedaan. De uitspraak van de Restitutiecommissie doet recht aan deze geschiedenis, en vanzelfsprekend volgen wij hun bindend advies.”
De Gemeente Amsterdam is voornemens tot teruggave van het kunstwerk aan de rechtsopvolgers van Albert Stern.
Zie voor meer informatie over het bindend advies de website van de Restitutiecommissie.
English translation:
Binding opinion Restitutions Committee: Matisse from Stedelijk Museum goes back to Albert Stern's heirs.
Today the Restitutions Committee issued its binding opinion that the painting Odalisque (1920-21) by Henri Matisse will be returned to the heirs of Albert Stern. The painting has been part of the collection of the Stedelijk Museum Amsterdam, owned by the City of Amsterdam, since 1941. It follows from the investigation that it is sufficiently plausible that the sale of the painting was related to measures taken by the occupying forces against Jewish civilians and stemmed from the pursuit of life preservation.
The German textile manufacturer Albert Stern (1861-1945) and his family, after the Nazis came to power in January 1933, were subjected to persecution and gradually stripped of their possessions and livelihoods because of their Jewish origins. The family emigrated to the Netherlands in 1937 and then made several attempts to flee. Conditions for the family had deteriorated to such an extent that they were forced to sell their possessions, including this painting.
With the help of Lieuwe Bangma, with whom the Stern family had close business and personal ties, the painting was sold to the Stedelijk Museum on July 19, 1941. Since the Stern family needed the money in order to flee, the Restitutions Committee judges that this was a case of involuntary loss of possession due to circumstances directly related to the Nazi regime. Several escape attempts by Albert Stern and his wife would fail and they were eventually deported to various camps. Albert Stern did not survive this, he died in January 1945, his wife did - she emigrated to the United Kingdom after the war.
Touria Meliani, Alderman for Culture of Amsterdam: "The suffering inflicted on Jewish citizens in particular during World War II is unprecedented and irreversible. Jewish citizens were deprived of property, rights, dignity and, in many cases, life. Insofar as anything can still be recovered from the great injustice done to them, we as a society have a moral obligation to act accordingly. Returning works of art, such as the painting Odalisque, can mean a great deal to the victims and is of great importance in recognizing the injustice done to them. As a city, we have a role and responsibility in this."
Rein Wolfs, director Stedelijk Museum Amsterdam: "We have had questions about the provenance of this work since our research into art from the collection in and around the war period, published in 2013. The issue was also highlighted in 2015 in the exhibition Het Stedelijk in de oorlog. It is a step forward that together with the heirs, represented by the Commission for Looted Art in Europe, we were able to bring this case to the Restitutions Committee. This work represents a very sad history and is connected to an unspeakable suffering inflicted on this family. The Restitutions Committee's ruling does justice to this history, and naturally we follow their binding advice."
The City of Amsterdam intends to return the artwork to Albert Stern's legal successors.
For more information about the binding opinion, see the website of the Restitutions Committee.